Til minningar um hann afa minn, Magnús Guðmundsson, Ísafirði og hugurinn leiddur að þróun söngs

Söngfólk, söngmenning og söngmenntun.

Þáttur í Ríkissjónvarpinu um afhendingu Íslensku tónlistarverðlaunanna um daginn, var flottur og gaman að fylgjast með þessu glæsilega unga fólki. En það er bráðnauðsynlegt að fjalla soldið um mússik. Hér áður fyrr þegar einhver hóf söng, þá lærði fólk fljótt melódíuna og gat fólk fljótt farið að syngja lagið. T.d ef maður stóð niðri í Laugarnesfjöru og nýsköpunartogari sigldi á sundinu, þá söng maður hárri röddu "Það gefur á bátinn við Grænland". Þetta lag kunni hver maður  í landinu eftir að hafa lært það í útvarpinu. Eins var það með lagið "Nú andar suðrið sælum vindum þýðum". Ástin á söngnum umvafði sálina og skóp vellíðan og að þessi þjóð væri alvöru þjóð með söng og tónlist. En nú er sýnu erfiðara að læra það sem borið er fram í tónlistargeiranum. Sjálfur get ég bara alls ekki lært nokkurn skapaðan hlut að meðaltali.

En þar með er ég ekki að segja að söngurinn sé ómögulegur. Maður finnur að þetta er gild mússik og allir sem að henni koma eru lærðir í söngskólum landsins og fara vel með allt prógrammið. Það var þarna ræðumaður undir það síðasta í dagskránni, sem benti einmitt á þátt tónlistarskólanna. Það ætti að vera námsgrein í barnaskólum að læra að lesa nótur eins og að læra að lesa.

 

---------------------------------------------------

 

Þegar þjóðin var að verða til, átti hún engin hljóðfæri og ef það þurfti að flytja lag varð þjóðin að treysta á sjálfa sig til að syngja lagið.

Þegar verið var að meika lag þá varð hún að treysta á sjálfa sig og flytja efnið og seinna eftir að Kaninn kom var hægt að blístra lögin, fólk lærði það.

Það þurfti að syngja við útfarir, messur og skírn og á samkomum, t.d. þorrablótum og hjónaböllum. Ekki var gaman að söng þegar fólk hittir ekki á réttan tón. En þá komu forsöngvararnir til sögunnar. Þar voru á ferðinni  lagvissir menn með fallega rödd og björguðu málunum.

Á heiðum sungu gangnamenn hver með sínu nefi, en yfirleitt var það vandaður söngur, oftast raddaður og þótti lélegt að kunna ekki textann. Þessu var gert góð skil í myndinni 79 af stöðinni, þar sem sveitadrengurinn, sem gerist leigubílstjóri í Reykjavík, verður vinsæll í réttum, þar sem hann kom með söngvatnið.

Karlakórar mynduðust í sveitum landsins og urðu til með ýmsu móti.  Eitt sinn sungu bændur í Bólstaðarhlíðarhreppi ákaflega laglega fram við Galtará á þeim slóðum sem Jónas greiddi stúlkunni lokka við Galtará og  ákváðu að stofna karlakór þegar þeir kæmu til byggða. Þeir létu verða af því og til varð Karlakór Bólstaðarhlíðarhrepps. Með stuðningi bænda í Svínavatnshreppi og víðar í héraðinu, lifir þessi kór enn og tók þátt í eina tíð í söngmótum, sem voru kölluð Heklumót norðlenskra karlakóra. Karlakórinn tók þátt í kóramóti sem háð var í sjónvarpinu og vann keppnina. Það var bragur að því.

------------------------------------------------------

 

Magnús, forsöngvari, Guðmundsson

En snúum okkur að Magnúsi Guðmundssyni. Hann fæddist að Kaldbak í Kaldraneshreppi, f. 16.sept. 1869, d. 3.jan. 1959 á Ísafirði, verkamaður, forsöngvari og góður vefari á Folafæti, síðar trésmiður og vélaviðgerðarmaður á Ísafirði.

Kona l, 25.okt. 1892, Júlíana Þorvaldsdóttir, f. 15.sept. 1874 á Fæti, d. 31.maí 1974. For.: Þorvaldur Þorsteinsson, bóndi á Fæti, Súðavíkurhreppi, f. 1.nóv, 1841, í Múla í Ísafirði, d. 2.sept. 1884 og k.h. Matthildur Helgadóttir, f. 27.júlí 1834 á Fæti, d. 25.ágúst 1901.

Börn þeirra a) Sophus Salómon, f. 19.okt. 1893, lengi vinnumaður hjá Matthíasi í Kaldraðanesi b) Þorvaldur Matthías, f. 19.ágúst 1895, síðast bátsmaður á Ingólfi Arnarsyni c) Óskar, f. 31.des 1896, skipstjóri (formaður) og útgerðarmaður, fórst með vélbátnum Snæbirni frá Súðavík. Öll áhöfnin fórst d) Hildur(fædd Guðmunda), f. 24.mars 1900 e) Kristveig, f. 4.apríl 1903 f) Júlíana,f. 14.maí 1904.

Kona 2 (skildu), 18.nóv 1907, Karítas Skarphéðinsdóttir f. 20.jan. 1890 í Æðey, Snæfjallaströnd, d. 29.des 1972, verkakona og baráttukona á Ísafirði, síðar í Reykjavík og nágrenni. For.: Skarphéðinn Hinrik Elíasson, bóndi á Laugabóli, Ögurhreppi, f. 11.júlí 1861 í Vigur, d. 1.maí 1947 og k.h. Petrína Ásgeirsdóttir f. 3.des 1864 á Látrum í Mjóafirði, d. 9.nóv. 1890.

Börn þeirra g) Svanberg, f. 9.jan 1909, skipstjórnarmaður, rak um tíma trilluna Rúnu með mági sínum h) Petrína Sigríður, f. 5.okt 1910 i) Þorsteinn,f. 13.apríl 1913, skipstjóri á línuveiðaranum Pétursey frá Ísafirði, sem skotinn var niður af kafbáti Þjóðverja og fórst Þorsteinn þar með áhöfn sinni j) Aðalheiður, f. 3.okt 1915, húsfreyja í Reykjavík og Grindavík k) Guðmundur, f. 3.júlí 1917 l) Anna, f. 3.júlí 1917 m) Halldóra, 24.júní 1918 n) Skarphéðinn, f. 16.feb 1921, skipstjóri o) Einar, f. 4.júlí 1924, verkamaður og sjómaður, háseti á Max Pemberton sem sökk við Ísland en Einar var í fríi, vinnumaður um skeið á Söndum í Miðfirði og lausamaður þar um slóðir, þekktur munnhörpu leikari í sínu umhverfi p) Pálína, f. 25.júní 1926, öryrki (að eigin sögn) og tók saman Pálsætt á Ströndum í samvinnu við Ættfræðistofnun Þorsteins Jónssonar.

Heimild Pálsætt á Ströndum 3 bindi.

 

-------------------------------------------------------

 

 

Minningargrein um Magnús Guðmundsson, sem birtist í Baldri þann 17.01.1959, eftir Halldór Ólafson.

 

"Þann 8. þ. m. var jarðsunginn frá Ísafjarðarkirkju Magnús Guðmundsson, vistmaður á Elliheimili Ísafjarðar, en þar andaðist hann 3. þ. m.

 

Magnús Guðmundsson var fæddur 16. september 1869 að Kaldbak í Kaldrananeshreppi í Strandasýslu, voru foreldrar hans Guðmundur Guðmundsson og Soffía Pálsdóttir í Kaldbak Jónssonar. Er frá Páli mikill ættbálkur kominn í Strandasýslu og víðar, svonefnd Pálsætt.

 

Þau Guðmundur og Soffía áttu 13 börn. Fjögurra ára gamall fluttist Magnús með foreldrum sínum að Kaldrananesi til hjónanna Árna Guðmundssonar og Önnu Guðmundsdóttur og ólst upp hjá þeim til 18 ára aldurs. Þá réðist hann vinnumaður að Stað í Steingrímsfirði til séra Ísleifs Einarssonar, sem þar var prestur 1883—1892.

 

Vistin á Stað var ærið misjöfn hvað aðbúnað og annan viðurgerning snerti. Á vetrum var viðurgerningur hinn allra bezti og lagði prestur áherzlu á að fjármenn og aðra, sem útivinnu stunduðu, skorti ekkert í fæði og aðbúnaði, aftur á móti var viðurgerningur á sumrin miklu lakari. Á Stað lærði Magnús tvennt, sem honum varð til gagns og ánægju síðar á ævinni. Hann lærði þar að vefa og varð síðar ágætur og afkastamikill vefari, einnig fékk hann þar tilsögn í söng, en hann var söngmaður og í 15 ár forsöngvari í Eyrarkirkju í Ögurþingum, en að Eyri fluttist hann frá Stað 1890 til Guðmundar bónda þar Bárðarsonar og átti þar heima í 3 ár.

 

Þegar Magnús fór frá Eyri, kvæntist hann fyrri konu sinni Júlíönu Þorvaldsdóttur og fluttist með henni að Folafæti. Eignuðust þau 6 börn. Er 3 þeirra á lífi: Sophus á Drangsnesi í Strandasýslu, Þorvaldur og Guðmunda, bæði búsett í Reykjavík. Fyrri konu sína missti Magnús eftir fárra ára sambúð. Magnús kvæntist í annað sinn 1907 Karitas Skarphéðinsdóttur og átti með henni 10 börn. Af þeim eru á lífi: Svanberg og Einar, báðir í Hafnarfirði, og Skarphéðinn, Aðalheiður og Pálína, öll búsett í Reykjavík.

 

Eftir að Magnús flutti að Ísafjarðardjúpi, stundaði hann aðallega sjómennsku og var þá lengst af vélgæzlumaður og mun hafa verið með þeim fyrstu er þá atvinnu stunduðu hér um slóðir, en vélgæzlu lærði hann fyrir áeggjan Guðmundar Stefáns Guðmundssonar föður þeirra Guðmundar hafnsögumanns og Maríasar skrifstofumanns á Ísafirði, en fyrsti maðurinn, sem hann var vélgæzlumaður hjá, var Bjarni Sigurðsson á Borg í Skötufirði. Eftir að Magnús fluttist til Ísafjarðar, hætti hann sjómennsku og stundaði aðallega smíðar meðan heilsa entist. Síðustu árin fékkst hann við saumavélaviðgerðir og tókst það starf með afbrigðum vel.

 

Magnús Guðmundsson var með afbrigðum hraustur maður andlega og líkamlega, skapfestumaður mikill, geðríkur og tilfinninganæmur. Hann var mjög ákveðinn í skoðunum og fylgdi þeim fast eftir. Hann var ákveðinn verkalýðssinni og sósíalisti og vann þeim hugsjónum allt það gagn er hann mátti, hefur Sósíalistaflokkurinn sannarlega misst traustan fylgismann við fráfall hans. Magnús var um margra ára skeið útsölumaður Þjóðviljans og umboðsmaður Máls og menningar á Ísafirði og gegndi þeim störfum af einskærri trúmennsku og dugnaði. Eftir að hann varð vistmaður á Elliheimili Ísafjarðar, hafði hann umsókn með bókasafni hælisins og hafði mikinn áhuga á að auka það sem mest og koma á það góðu skipulagi, en vegna takmarkaðs geymslupláss tókst það ekki eins vel og hann vildi. Kom í því starfi hans glöggt fram áhugi hans á bókum, þrá hans til fróðleiks og mennta og löngun hans til að samferðamenn hans gætu einnig notið þeirrar ánægju og menningar sem góðar bækur veita.

 

Lífið tók Magnús Guðmundsson allt annað en mjúkum höndum og oft var að honum þungur harmur kveðinn við missi ástvina hans, en hann lét aldrei bugast, á honum sannaðist það sem Stephan G. segir um grenitréð: „Brotnar aldrei brestur í bylnum stóra seinast.“ Blessuð sé minning þessa ágæta samherja og baráttumanns."