Þorsteinn H. Gunnarsson

Stofnun kaffistofunnar og konurnar sem vöskuðu (þvoðu) saltfiskinn á Ísafirði.

Nú er mikið verið að tala um jafnréttisbaráttu kvenna. Þá get ég varla haldið kjafti. Það er vegna þess meðal annars að amma mín, Karítas Skarphéðinsdóttir, stóð oft upp í hárinu á valdhöfum.

Þannig var það árið 1934 að þá var auglýstur fundur í Verkalýðsfélaginu Baldri á Ísafirði. Ekki var auglýst hvað ætti að ræða á þeim fundi. Fundurinn var fjölmennur og þar kom fram tillaga frá krötum að fjórum kommúnistum skyldi vikið úr félaginu fyrir að standa upp í hárinu á þeim sem áttu að ráða. Félagarnir voru þrír karlmenn og ein kona, Karítas Skarphéðinsdóttir. Til að sýna góðmennsku var borin fram aukatillaga þess efnis, að þau skyldu þó hafa vinnuréttindi þar til öðruvísi yrði ákveðið. Tillagan var samþykkt með 120 atkvæðum á móti 80 atkvæðum. Þannig var varað við vinstri róttækninni. Karlmennirnir sem voru reknir voru Eyjólfur Árnason, Halldór Ólafsson og Jón Ólasson.

Kommúnistar gáfust ekki upp og þeir áttu stuðningsmenn innan Alþýðuflokksins, sem vildu sameiningu verkalýðsfélaganna. Það fór svo að Alþýðuflokkurinn klofnaði árið 1938 og upp úr því var Sósíalistaflokkurinn stofnaður. Karítas var á sameiginlegum bæjarstjórnarlista flokkanna, við bæjarstjórnarkosningarnar það sama ár.

Það sem ég vildi sagt hafa var einkaframtak Karítasar að gera tillögu um kaffistofu verkafólks. Fólk varð að drekka kaffi sitt og borða nesti einhverstaðar sem það gat haft skjól. Þá barðist hún fyrir því að vatnið sem saltfiskurinn var vaskaður upp úr yrði haldið heitu þannig að það væri volgt að morgni dags, en oft var það með ísröndum í vaskakerjunnum. Þetta þótti mikil frekja að ætlast til að verða við þessari kröfu Karítas, en hafðist þó að lokum vegna harðar sóknar Karítasar og félaga hennar við fiskþvottinn.Karítas var tekinn aftur inn í félagið, en karlarnir ekki.

------------------------------------------------------

Þorsteinn H. segir frá:

En tökum nú u-beygju og færum okkur á Kirkjusandinn í Reykjavík. Faðir minn Gunnar Arnbjörnsson var með fyrstu vagnstjórum hjá SVR og ók leiðina Njálsgata- Gunnarbraut. Ég vann um skeið hjá því fyrirtæki og svo var það Strætó.

Á Kirkjusandi var hús allheillegt sem kallaðist Þurrkhúsið og var það notað til að geyma fiskinn sem var verið að þurka yfir nótt og svo var honum dreift að morgni ef þurrt var og sól og svoleiðis gekk þetta þangað til fiskurinn var fullverkaður.

Einn morguninn var Slökkvilið Reykjavíkur komið á svæðið og voru menn stórkallalegir, fóru upp á þak og rufu gat á það. Mér leist ekki á það, hélt að húsið væri undir vernd. Saltfiskur var dýrmæt útflutningsvara og þarna hefur mikill auður farið í gegn og skapað gjaldeyri. Var mér nú hugsað til ömmu minnar við fiskþvottinn. Spurði ég nú yfirmann svæðisins hvort húsið væri ekki friðað, hann taldi ekki svo, vildi halda því fram að það ætti að rífa það. Morguninn eftir komu brunaliðsmenn eins og það var kallað í gamla daga. Talaði ég þá við þá og spurði hvað þeir væru að gera. Þeir sögðu að það ætti að nota húsið til að æfa reykköfun í því og fóru svo um hádegi. Komu svo daginn eftir og héldu áfram verki sínu. Þá tók ég það til ráðs að hringja í Sigrúnu Magnúsdóttur fyrverandi borgarfulltrúa og umhverfisráðherra Framsóknarflokksins og sagði henni þetta. Hún sagðist ganga í málið og gerði það skörulega. Talaði við nafna minn hjá Minjanefnd og það varð að ráði að stöðva þetta verk. Húsið var svo tekið á treiler og flutt í Slippinn og gert upp um veturinn. Um vorið var það sett upp fyrir ofan gömlubryggjurnar í Reykjavík og heitir nú Tapasbarinn og er af því mikil prýði.

Ég vona bara að þar ríki andi vaskakvenna á Ísafirði og fólk geti fengið sér eitthvað í gogginn.

Engin þjóð er til nema hún eigi sér sögu.

Skrásett á 110 ára afmæli réttindabaráttu íslenskra kvenna

19. júní 2025

Heimild: prófritgerð Karítasar Skarphéðinsdóttur Neff í mannfræði Háskóla Íslands.

Flokkur: Stjórnmál og samfélag | 19.6.2025 | 21:42 (breytt kl. 23:22) | Facebook