Skilgreining á skaphöfn og háttum Skagfirðinga. Gleðiréttin Laufskálarétt

Grandvar og áræðanlegur sveitungi í fremmri sveit minn greindur í best lagi og af fínni ætt að því almannarómur segir tjáði mér óumbeðin og  upplýsti mig af hverju Skagfirðinga eru eins og þeir eru: Gleðimenn söngmenn hestamenn og kvennamenn Og hefðu gaman af því að fá sér í staupinu og finna á sér en þó hóflega. Get ekki nefnt drykkjumenn  því það væri út í hött . Ég get ekki nefnt viðkomandi því hann er látinn og getur ekki komið að andmælum við þessum skrifum. Mér til halds og trausts get ég þó vitnað til góðra bókmennta úr A-Hún. Nefnilega Föðurtún eftir  Pál Kolka héraðslækni. Páll er að vísu ekki með sömu skýrskotun sem var hjá  sveitunga mínum um Svartadauða en samt sem áður fellur þetta dáldið saman um eðlisþættina.

Í Svartadauða féllu margir eins og svo sem um allt land, en í Skagafirði söfnuðust  frekar saman menn á bæina sem höfðu framangreinda eiginleika, flækingar og menn sem höfðu gaman að fara á bæi og í útreiðar. Páll nefnir aðstöðu og umhverfi sem var ólíkt í A-Hún.og í Skagafirði en raunheimur þar eru víðir og greinileg umgjörð afmarkar um héraðið þannig að fólk náði vel saman. Gott og létt  að vetri að ferðast. Hægt að leggja hesta á skeið á ísi lögðum vötnum og grundum.

Þrengra um að ferðast í þröngum dölum hjá Húnvetningum. Skagfirðingar væru ef till vill ekki eins miklir búmenn og Húnvetnigar, því þeir væru búralegir og vildu vera heima og láta lítið fyrir sér fara.

Föðurtún segir frá svipuðum  hugleiðnum  á bls.467 sem verið er að bera saman. Umhverfi og skaphöfn og gott að spá í það áður en lagt verði í trippin. Það þýðir ekkert að far þylja upp úr Föðurtúnum, en, Svartidauði er ekki nefndur þar sem áhrifavaldur. Það lág í umælum sveitunga míns að þessi flokkur skemmtilegu og fjörugu manna hafi öðru fremur sett sig niður í Skagafirði, en öðrum héruðum og var ekki getið um rannsókn á þessari kenningar eða getgátum.

Víst er um það að nú liggur leiðin norður í Skagafjörð til móts við þá menn sem vildu helst ríða um í litklæðum á fjörugum hestum og hitta meyjar eða þannig við réttar veggin og við réttar aðstæður, enda verður nóttin ung og hið besta veður.

Um nálgun á því hvernig komist var yfir áfengi, er sér kafli. Hafa þessir tveir ólíku hópar líklega verið jafn duglegir að eignast það og væri ósvífið að fara koma með einhverjar kenningar um það. Þó veit ég að Bíla-Bergur lenti í því að vesenast eitthvað með bruggmál í báðum héruðum og var sagt frá því í útfararræðu prestsins í útför Bergs. En Bergur lenti í hinu og þessu og segir vinur hans í minnigargrein að hann hafi verið svo samviskusamur í hvívetna í þeim störfum sem honum var falið og því stundum svolítið órólegur.

Meira veit ég ekki. Gaman væri nú að vefmiðlarnir færu nú að taka sig til og velta málum fyrir sér frekar en þylja upp hver var að selja íbúðina sína og hver var að eignast barn eða þyrfti að gifta sig í útlöndum frekar en í íslenskri sveit. Sennilega væri Laufskálarétt besti kosturinn. Þá væri hægt að drekka í marga daga eins og var í gamladag og gista í hlöðum frekar en að drag húsvagna á eftir sér og lend svo í stormi undir Hafnafjalli á leiðnni heim.

Mikið lagt undir í Laufskálarétt

Athugasemdir

[Skúli Br. Steinþórsson (IP-tala skráð) 30.9.2023 kl. 13:28]

Það er góð lýsing á Skagfirðingum í ferðabók Sveins Pálssonar.

Skál Dalsins.

Skúli Brynjólfur

[Þorsteinn H. Gunnarsson, 30.9.2023 kl. 19:28]

Takk fyrir innlitið Skúli og ábendinguna

Skagfirðinga eru allskonar eins og þeir eru margir. En Þrettándagleði þeirra er dásemleg hjá þeim eins konar skagfirsktvörumerki þar sér maður hverni þeir eru og Andan Mikla. Svo er náttúrlega karlakórinn þeirra flottur. Geirmundur héraðsgersemi. Ég lifði þá dásemdar tíma að sækja Húnaver þegar það var að koma inn á sveitaballamarkðinn og Geirmundur með Rómótríóið og allt á spani. Það var alveg æðislegt og mökkur af ungu fólki í Húnvatnssýlunum og Skagafirði. Maður er bar þakklátur fyrir alla þessa dansmenningu, hún og gömlu lögin sem oft voru nú erlend lög. En menn lögðu áherslu á að hafa textana vandaða og einhverstaðar sá ég að Kristjáni frá Djúpalæk haf þótt ómögulegt að sjá texta se lutu ekki forminu og voru lélegir. Hann dreif sig á stað vann mikið starf við að leiðrétta kúrsin og koma með góða texta. Ég held því hiklaust fram að danslagamenningin og dansleikir séum ígildi fornbókmenntanna okkar að efni og gæðum í okkar menningarlífi.

Ég starfaði um skeið í kór í Grindavík. þar var kórstjórinn frá Ungverjalandi. Við fórum að  æfa ,,Ég er kominn heim'', sem varð svo að baráttu söng  boltaíþróttanna. Svo þegar kom á daginn og uppgötvaðist að lagið var Ungverst þá ljómaði kórstjórinn hafði ekki ekki áttað sig á því.

Svo er eitt atvik sem ég verða telja,  til að sýna hvað Skagfirðingar geta verið sniðugir of frumlegir.

Eina verslunarmannahelgina var auglýst hrossauppboð í Skagafirði, man bar ekki hvað rétt það var. Dúddi á Skörðugili stóð fyrir uppboðinu. Veit ekki alveg hvort hann var einn með öll hrossin eða hvort það var blandða. Allt seldist, enda voru agentar með fleyg og buðu mönnum snafs og það virkar á uppboðum. Sko Skagfirðingar kunna hlutina og það er gott að förumenn eftir Svaratdauð hafi sest að í Skagafirði. En en sem komið er það bara kenning, en sportleg og getur verið í gildi þangað til annað kemur fram.