Misvægi atkvæða, kosningakæra send vegna Alþingiskosning 2009

Hér set ég fram kosningakæru sem send va 2009 um misvægiatkvæða, svona til að athuga hvernig við yrði brugðið. Það kom í ljós samkvæmt Alþingi að þetta sé allt saman í lagi. Engi sá ástæðu til að taka til máls um álit kjörbréfanenfdar, enda hafa þeir þetta allt í hendi sér og alþingismenn eru dómarar í eigin máli um atkvæðamisvægið. Vissulega er málið pólítískt, en það væri ef til vill svona kurteisi að hafa glufu um að hægt væri að vísa málinu í einhverja ferla og hægt væri að því þæla því til mannréttindasómstóla út í heimi. Ég hef skjalið svona opið frekar en á link til að það sé gott fyrir gamlafólkið að lesa það. Gamlafólkið vill frekar lesa bréf en klikka á linka. Svona er nú málið vaxið. Það hefur verið að hneysklast  yfir lestrarkunnáttu drengja í grunnskola. Verra er að rígfullorðnir menn geti ekki  komið talningu með réttum hætti til þeirra sem við eiga að taka. Þetta var allt svona í höndum hreppstjóra hér í einatíð. þeir kunnu lagið á hlutunum vammlausir emmbættismenn og höfðu gaman að geta sýnt vald sitt og innsigla hlutina. Nú er þetta allt saman farið og hreppstjóraembættið lagt niður til hagræðingar.

Gjörið svo vel þetta er sett fram til fróðleiks, Alþingiskæra vegna misvægisatkvæð.

             __________________________

 

 

Dómsmálaráðuneytið

v.t. Ragna Árnadóttir dómsmálaráðherra

Skuggasundi

150 Reykjavík

 

Dags. 1. maí 2009

 

Kæra

 

Undirrituð kæra hér með kosningar til Alþingis sem fram fóru laugardaginn 25. apríl 2009, sbr. ákvæði 118. og 120. gr. laga nr. 24/2000 um kosningar til Alþingis. Telja undirrituð að dómsmálaráðuneytinu sé skylt að leggja þessa kæru fram til úrskurðar fyrir nýtt Alþingi sem beri að taka kæruna til úrskurðar.

 

1. Krafa

 

Undirrituð krefjast þess að Alþingi úrskurði:

 

1. að framboðslistar Borgarahreyfingar í Reykjavík norður kjördæmi, Reykjavík suður kjördæmi, Suðvesturkjördæmi og Suður kjördæmi hafi verið ólöglega kosnir. 
2. að framboðslistar Sjálfstæðisflokks í öllum kjördæmum á Íslandi hafi verið ólöglega kosnir.
3. að framboðslistar Samfylkingar í öllum kjördæmum á Íslandi hafi verið ólöglega kosnir.
4. að framboðslistar Vinstri-Grænna í öllum kjördæmum á Íslandi hafi verið ólöglega kosnir.
5. að framboðslistar Framsóknarflokks í öllum kjördæmum á Íslandi  hafi verið ólöglega kosnir.

 

Einnig krefjast undirrituð þess, í samræmi við framangreint, að Alþingi ógildi kosningu allra þeirra einstaklinga sem taka eiga sæti á Alþingi í samræmi við úrslit fyrrnefndra kosninga, sbr. tilkynningu á heimasíðu kosninga til Alþingis 2009 (http://www.kosning.is/frettir/nr/6741) um úrslit kosninganna.

 

1. Málsástæður

 

Undirrituð telja að ákvæði  II. og XVI. kafla laga nr. 24/2000 um kosningar til Alþingis, sem leiða til mismunandi atkvæðavægis íslenskra kjósenda, stangist á við ákvæði 65. gr. stjórnskipunarlaga nr. 33/1944 Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands (hér eftir stjórnarskrá). Í 1. mgr. stjórnarskrárákvæðisins segir að: „Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti.“  Kosningarréttur íslenskra ríkisborgara er ein af undirstöum lýðveldisins Íslands sem og ein mikilvægustu mannréttindi íslensk samfélags. Að áliti undirritaða á það að vera grundvallarforsenda hvers kosningakerfis að jafnræði sé á milli kjósenda varðandi atkvæðavægi. Það liggur fyrir á hinn bóginn að ekki er jafnræði meðal íslenskra ríkisborgara varðandi kosningarrétt sinn. Sú mismunun helgast af því að atkvæðavægi kjósenda er mismunandi en grundvöllur þessa ójafnræðis er byggð á búsetu þeirra eða skráningu á lögheimili. 

 

Í nýliðnum kosningum voru þingmannasæti deilt niður á kjördæmi með eftirfarandi hætti:

 

Kjördæmi	Þingsæti
Reykjavík norður	11
Reykjavík suður	11
Suðvestur	12
Suður	10
Norðvestur	9
Norðaustur	10

 

Miðað við skráða einstaklinga á kjörskrá, en þeir voru 227.862, þá voru atkvæði á bakvið hvern þingmann í hverju kjördæmi með eftirfarandi hætti:

 

Kjördæmi	Kjósendur  á kjörskrá	Atkvæði per þingsæti
Reykjavík norður	43.767	3.979
Reykjavík suður	43.747	3.977
Suðvestur	58.202	4.850
Suður	32.491	3.249
Norðvestur	21.293	2.366
Norðaustur	28.362	2.836

 

Samkvæmt framangreindu þá voru frávik frá meðaltali með eftirfarandi hætti:

Af þessu má sjá með skýrum hætti hversu mikið misvægi var á milli atkvæði kjósenda í framangreindum kjördæmum. Þarna má sjá m.a. hversu mikið vægi atkvæði kjósenda í Norðvestur kjördæmi hafði á móti t.d. hversu lítið vægið atkvæði kjósenda í Suðvestur kjördæmi hafði. Ef þetta er dregið saman enn frekar þá má sjá hversu lítið vægi höfuðborgarsvæðið hefur en landsbyggðin hefur mikið vægi:

 

Hér sést með mjög skýrum hætti hversu mikið ójafnræði er á meðal kjósenda varðandi atkvæðavægi þeirra. Þessi mismunun hefur ekki verið skýrð né rökstutt nægilega að mati undirritaða.

 

Til þess að innan þess kerfis sem nú er við gildi, þ.e. að landinu sé skipt upp í sex kjördæmi, þyrftu þingsæti að útdeilast niður á kjördæmi með eftirfarandi hætti til þess að jafnræði væri meðal kjósenda varðandi atkvæðavægi:

 

Kjördæmi	Þingsæti
Reykjavík norður	12
Reykjavík suður	12
Suðvestur	16
Suður	9
Norðvestur	6
Norðaustur	8

 

Framangreind þingsætaskipting meðal kjördæma væri til þess fallin að gæta jafnræðis meðal kjósenda varðandi atkvæðavægi. Ljóst er þó að til þess að jafnræði væri að fullu virt þyrfti landið að vera eitt kjördæmi. Til þessa þarf stjórnarskrárbreytingu sem og breytingu á kosningalögum.

 

Almennt hefur verið talið að heimilt sé að mismuna hópi fólks sem er í sambærilegri stöðu, í bága við textaskýringu á ákvæði 65. gr. stjórnarskrárinnar, ef sú mismunun byggist á málefnalegum rökum sem vegi þyngra en meginreglan um jafnræði þeirra. Að mati undirritaða byggir sú mismunun sem felst í framangreindum ákvæðum í lögum nr. 24/2000 um kosningar til Alþingis, sem kveða m.a. á um þingsætafjölda í kjördæmum, ekki á neinum málefnalegum rökum sem telja megi að vegi þyngra en jafnræði á milli kjósenda. Vilja undirrituð taka skýrt fram að þau mannréttindi sem felast í kosningarrétti  hljóta að vega þyngra en óskýrgreind byggðasjónarmið sem byggjast m.a. á  gömlum hefðum þegar samgöngur voru erfiðar og strjálar og fjarskiptatækni ófullkomin. Þá fæst með engu móti séð að nauðsyn beri að hafa mismunandi atkvæðavægi meðal íslenskra kjósenda vegna tæknilegra atriða varðandi framkvæmd á kosningum eða útreikningum. 

 

Með vísan í framangreint telja undirrituð að það sé einsýnt að fyrrnefnd ákvæði II. og XVI. kafla laga nr. 24/2000 um kosningar til Alþingis stangist á við ákvæði 65. gr. stjórnarskrárinnar. Leiða almennar viðurkenndar lögskýringareglur til þeirrar niðurstöðu. Sérstaklega er bent á hina almennu skýringarreglu um að æðri réttarheimildir gangi framar þeim lægra settu (lex superior). Að mati undirritaða hafa ákvæði 31. gr. stjórnarskrárinnar ekki sérstakt vægi enda mögulegt að gæta jafnræðis meðal kjósenda innan þess ramma sem ákvæðið setur kosningalögum. Bent er á að ákvæði 5. mgr. 31. gr. stjórnarskrárinnar felur ekki í sér ákvæði sem gengur framar jafnræðisreglu stjórnarskráinnar enda kveður ákvæðið ekki á um ójafnræði kjósenda með skýrum og ótvíræðum hætti heldur er um að ræða heimildarákvæði til að bregðast við, með því að færa þingsæti yfir kjördæmamörk, ef kjósendur á kjörskrá að baki hverju þingsæti eru helmingi færri, án þess að til lagasetningar komi. Þar sem ákvæði 3. mgr. 31. gr. stjórnarskrárinnar gerir ráð fyrir því að þingsætum sé almennt úthlutað til kjördæma með lögum þá hefur stjórnarskrárgjafinn aldrei tekið með skýrum og ótvíræðum hætti þá afstöðu að atkvæðavægi kjósenda skuli vera mismunandi. Hann hefur á hinn bóginn tekið af öll tvímæli um það að allir skuli jafnir fyrir lögum, sbr. ákvæði 65. gr. stjórnarskrárinnar. 

 

Að mati undirritaða á þetta leiða til þeirrar niðurstöðu að allir framangreindir framboðslistar sem og nýir þingmenn hafi verið kosnir á grundvelli lagaákvæða sem fara í bága við stjórnarskránna, sbr. framangreindan rökstuðning, sem leiði til þess að það beri að ógilda kosningu allra þeirra einstaklinga sem taka eiga sæti á Alþingi skv. fyrrnefndum kosningum vegna ólögmætis þeirra.

 

Hér er einnig tekið fram að Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu, sem hafði eftirlit með kosningum hér á Íslandi í fyrsta sinn, gerði engar athugasemdir við framkvæmd kosninganna.  Bent var þó á sérstaklega sem almenna athugasemd að það væri óeðlilegt að atkvæðavægi kjósenda væri ójafnt eftir kjördæmum og þetta væri atriði sem þyrfti að leysa úr. Tekið var fram að eðlilegast væri að hver kjósandi myndi vega jafnt við útreikning á þingsætum. Styrkir þetta framangreinda niðurstöðu undirritaða um ólögmæti kosninganna.

 

III. Málsmeðferð

 

Í ákvæði 118. gr. laga nr. 24/2000 um kosningar til Alþingis segir að „Nú kærir einhver kjósandi að þingmann er kosningu hlaut skorti einhver kjörgengisskilyrði eða að framboðslisti hafi verið ólöglega framboðinn eða kosinn svo að ógilda beri kosninguna...“ Telja undirrituð að þetta ákvæði heimili þeim að kæra nefndar kosningar á þeim grundvelli að allir framangreindir framboðslistar hafi verið kosnir á grundvelli lagaákvæða sem fara í bága við stjórnarskránna, sbr. rökstuðning í kafla II., sem leiði til þess að það beri að ógilda kosninguna vegna ólögmætis þeirra. Þá taka undirrituð fram að ef framangreindir framboðslistar voru ólöglega kosnir þá hafa allir einstaklingar á þessum framboðslistum, sem kosnir voru til Alþingis, einnig verið ólöglega kosnir. 

 

Í nefndu ákvæði segir enn fremur að kærandi „... [skuli] innan fjögurra vikna frá því að kosningaúrslit voru auglýst, en þó áður en næsta Alþingi kemur saman, senda dómsmálaráðuneytinu kæru í tveimur samritum. Dómsmálaráðuneytið sendir þegar í stað umboðsmönnum framboðslistans annað samritið en hitt skal lagt fyrir Alþingi þegar í þingbyrjun.“ Af þessu ákvæði telja undirrituð ljóst að dómsmálaráðuneyti geti hvorki vísað þessari kæru frá né tekið hana til efnislegrar athugunar. Það leiðir af skýru orðalagi ákvæðis 118. gr. laga nr. 24/2000 um að dómsmálaráðuneytið skuli þegar í stað senda umboðsmönnum framboðslistans samrit af kæru en annað skuli lagt fyrir nýtt Alþingi við upphaf þinghalds. Þannig er dómsmálaráðuneytið einungis farvegur fyrir þessa kæru en ekki aðili máls í þeim skilningi. Því fylgja þessu erindi 29 samrit, eitt til Alþingis og 28 til umboðsmanna framboðslistanna í kjördæmunum, enda leiðir það af eðli máls að Alþingi þarf einungis eitt samrit.

 

Þá vilja undirrituð benda á að í ákvæði 120. gr. laga nr. 24/2000 um kosningar til Alþingis segir að „Ef Alþingi berst kæra um að nýkosinn þingmann skorti skilyrði fyrir kjörgengi eða sé á annan hátt ólöglega framboðinn eða kosinn rannsakar það kæruna og fellir úrskurð um hana“ Þetta ákvæði leiðir til þess, að mati undirritaða, að Alþingi ber skylda til að fella úrskurð um þessa kæru.

 

1. Niðurlag

 

Í samræmi við það telja undirrituð að nýtt Alþingi hafi aðeins þann kost að ógilda kosningar þann 25. apríl sl. og að eldra Alþingi breyti lögum til kosninga þannig að það samræmist ákvæði 65. gr. stjórnarskrárinnar. Aðeins með þeim hætti eru ákvæði stjórnarskrárinnar um jafnræði íslenskra ríkisborgara að fullu virt varðandi þau grundvallar mannréttindi sem felast í kosningarrétti til Alþingis.

Þórólfur Heiðar Þorsteinsson lögmaður skrifaði og samdi þessa kæru.

Virðingarfyllst,

Þorsteinn H. Gunnarsson            IngibjörHauksdóttir

1. 160146-4359         kt. 081257-4859

        Safamýri 34                    Strandvegi 3

        108 Reykjavík                    210 Garðabæ

         ________________________________________

Ef Alþingi ætlar að þráast við að laga þessa voldug misvægi, þá er bara eitt eftir, að stofna sérstakt stjórnmala afl  í SV-kjördæmi og hrynda málinu í framkvæmd. Nú er málið komið í eina bentu og vafi er á því hverjir eru rétt kjörnir alþingismenn. Kærur ganga þverss og kruss. Kjörnir alþingismenn  koma til með að rífa stólana undan kver öðrum, svo ástandið er ekki glæsilegt.

 

Segir Alþingi vanrækja skyldu sína