Bændur sýna leikarahæfileika, og ríða í litklæðum um landið

Eitt sinn var bloggari í hestaferð með hestamannafélaginu Fáki. Komið var niður í Fljótshlíð af Fjallabaksleið syðri og var riðið þar sem heitir Goðaland og áð þar.

Bloggari hafði heyrt það að í Fljótshlíðinni væri byggð farin að grisjast hvað varðaði hinna hefðbundna atvinnuveg landbúnað, en tómstundabúskapur að vaxa og væru ríkir kallar að eignast jarðir þarna.

Nú,nú rétt í því að þessar hugsanir fara í gegn um höfuð viðkomandi ekur þá ekki dráttarvél MF 135 með heyþyrlu aftan í gamla og lúna, fram hjá og svona bóndalegur karl við stýrið. Þó ekki Gunnar Hámundason.

Bloggari segir þá stundarhátt: ,, Nú það eru þá bændur bara hér á hverju strái." Þá heyrðist sagt : ,,Nei, nei þetta er ekki bóndi."    ,,Nú hvað er þetta þá." ,,Þetta er leikari sko sem er að leika bónda því það eru engir bændur hérna".

Auðvitað ættu bændur að ríða í litklæðum annað slagið niður Fljótshlíð.

Þegar komið var í Landmannahelli hugleiddi bloggari að gaman væri að hitta þar útilegumann með hyski sitt og búnað, en þar var bara sauðatað og vanhirt svæði.

Svona eru tímarnir spennandi og tækifærinn við hvert fótmál og nefnd að endurskoða búvörusamninga og eitthvað hlýtur að koma út úr því, peningar eða leikarastöður.

Eins og fortíðardraugar

Dýrt að taka AFA skýlin upp og ganga frá vettvangi

Hugsanlega hefur borgin hallað eitthvað á AFA varðandi þennan radísus. En ætli það reynist ekki þrautinn þyngri að sanna tjónið.

Það verður dýrt að taka skýlin burt því fylgir mikið rót og kostnaður. Ætli AFA sé ekki að reyna mynda einhverja víglínu og sóknarstöðu með þessu upphlaupi sem er ekkert annað en moðreykur.

Borgin ætti að bjóðast til að leysa þá undan þeirri skildu að fjarlægja skýlinn og borga þeim eitt lambsverð á hvert skýli sem þeir þurfa ekki að rífa upp. Það gæti verið góður kostur fyrir AFA. Alla vegna grænn kostur, meeee.

Viðbúið er að við upprif verði slátrið af skýlunum lítilsvirð og hugsanlega bara glersalli í tunnu.

Kostnaðurinn yrði ofsalegur því þetta þyrfti að gerast á einni nóttu svo það mundi ekki valda ónæði í samgöngum. Stórir kranabílar á næturtaxta.

Eigendur biðskýlanna í hart við borgina

Gluggað í gangnaseðla í A-Hún.

Hér áður fyrr var beðið með eftirvæntingu eftir gangnaseðlinum. Í honum voru fyrir mæli um, hvernig menn ættu að vinna saman að því að smala heiðar og viðlend heimalönd og greiða sín skil til hreppsins. gangaseðillinn var handskrifaður og voru sumarstrákar sendir með hann á milli bæja. eitthvað var um það að menn skrifuðu gangnaseðilinn upp og varð að berast tafarlaust á næsta bæ en venjulega settu bændur allt á minnið um sínar skildur svo lá þetta allt í loftinu og í umræðu manna á milli.

Gangnaseðillinn hófst á mjög virðulegum inngangi. Eins og einvaldskonungur ávarpaði þjóð sína: ,,Hreppsnefnd x-hrepps gjörir kunnugt". svipað orðalag og forseti Íslands notar þegar hann tekur ákvörðun um eitt og annað.

Nú,nú bloggari gerði það að gamni sínu að glugga í 3 ganganseðla í sínu gamla héraði Húnavatnshreppi. Það er fróðlegt að lesa þetta og seðlarnir erum mjög vel upp settir og glöggir og greina vel frá högum og aðstæðum bænda og þeirra skilum. Svo lítill blæbrigða munur er milli gömlu hreppanna á framsetningu. T.D byrjar gangnaboð Bólstaðrhlíðarhrepps hins forna á kjarnmiklu kvæði sem er ágætlega viðeigandi. Göngur eru misflóknar. Eindregnastar eru þær hjá Svínhreppingum og Torflækingum, þ.e. smölun Auðkúluheiðar og Sauðadals og hrossahólfs fyrir framan Hrafnabjörg í Svínadal

Hjá Vatnsdælingum og Þingbúum eru alskonar lönd og partar sem þar að smala. Þar raskt bloggari á tilmæli sem hann hefur ekki séð áður í gangnaseðli en það er 2.liður í tilmælun sem eru fjölmörg til þess að alþýða manna skilji alvöru máls, að   ,, æskilegt er að gangnamenn noti áfengi hóflega." Þetta setur auðvitað strik í reikningin þegar komið verður í áfanga að kvöldi að fá skilgreiningu hjá gangnastjóra á því hvað er hóflegt. Venjan hefur verið að drekka það áfengi sem er í boði fyrir þann daginn þá það er upp urið.

Þennan fróðleik er hægt að finna á heimasíðum sveitarfélaganna. Nú eru þessi stjórnunarstörf á hendi fjallskilanefnda eða stjórna en ekki hreppsnefndar og þetta eru virðingastöður.

Menn fara fram á heiðar til að kanna ástand afréttanna í byrjun sumars og gefa svo út tilkynningu hvenær reka má á fjall.

Að loknum göngum koma svo réttirnar og þá verður nú fjör með góðum ,,drætti" og réttarballi og söng. Svona leikur nú sauðkindin mikið hlutverk enn og kaupstaðarfólk kemur á stórum jeppum og í fötum sem eru smart og allskonar höfuðfötum.

Hér koma svo 2 gangnavísur af Auðkúluheiði.

Mér fyndist lífið lítinn færa yl

og lánið ekki vera þá við stýrið,
ef að sauðkind engin væri til
og ekki heldur gangnaævintýrið.

 

Hallgrímur Sveinn Kristjánsson bóndi Kringlu

 

Klút og pontu kann að meta

kær er einnig stúturinn.

Léttan Blesa lætur feta,

lifi gangnaforinginn.

 

Haraldur Karlsson bónd Litladal

 

Fyrstu fjárréttir um helgina

Niðurfærsla eða skuldaleiðrétting?

Ætli þetta verði ekki einhvern vegin svona: Það er ljóst að við verðum að horfa á hina stóru sviðsmynd. Það verður að fara fram greining á stöðuni svo hægt sé að varpa ljósi á vandann.

Ef við förum í niðurfærslu þá kostar það peninga. Bæði að borga fyrir ærnar og kvótann. Þetta verður auðvitað sárt og mun taka í. Við verður að skoða allar sviðsmyndir og setja upp öll leiktjöld. Annað er ekki í boði. Niðurfærsla eða skuldaleiðrétting?

Bara að það fari ekki eins og þegar bóndinn seldi kvótann og nokkru síðar komu sláturbílarnir að sækja fjárstofninn, þá sneri bóndinn upp á sig og sagðist vera frjáls maður og hefði aldrei selt nokkrum manni sitt fé og mundi aldrei setja fé sitt undir hnífinn. Svona geta bændur orðið þverir. Og aumingja leiguliðinn sem varð að senda þingmannin til að spyrjast fyrir um það hverjum bæri niðurfæslan, það vissi enginn í stjórnarráðinu. Svona getur eignarétturinn vafist fyrir mönnum. En landsdrottinn, sem var ríki og sveitarfélög heimtuðu hana. Svona getur lífið orði snúið í þessum landbúnaðar málum.

Aðalvandinn er auðvitað kjötfjallið sem stórbændurnir eru búnir að bæta við af því að þeir eru skuldlausir og erfðu jarðirnar og skuldirnar hurfu í óðaverbólgunni hér um árið og hafa getað keypt áburð og mikið af vélum. Og allt er tvílembt hjá. Hver á að borga það.Á þjóðin ekki rétt á einhverjum vöxtum á öllu því fé sem hefur verið eytt í jarðræktarstyrki, hlöðustyrki og hlandforir og girðingastyrki. Og af hverju er ekki boðið upp á ókeypis grillkjöt í réttum? Réttast væri að borga það með hátíðarhöldum í réttum.

Ætli besta afkoman sé ekki að vera með sem minnstan tilkostanð og beita og henda einhverju fóðurbæti annað slagið á garðan til að fullnægja próteinþörfinni.

Ein sviðsmyndin er auðvitað sú að ef landið fer í sinu þá getur það fuðrað upp í sinueldum. Sviðsmyndin á Snæfallaströnd er þannig að það er ekki hægt að fara um á hestum því grasið er svo mikið að menn sjá ekki skurðina.

Komið verði til móts við bændur

Sauðfjárræktin er félagslegur atvinnuvegur

Sauðfjárræktin er félagslegur atvinnuvegur þar sem margir vinna saman svo sem í búnaðrfélögum, kynbótafélögum, ræktunarfélögum upprekstrarfélögum afurðarsölufélögumfélögum o.s.frv. Allt er þetta ein heild framleiðslukeðju sem þarf stuðnig ríkisvalds til setningu laga og reglan og fjármuna svo hlutirnir gangi upp. Bændur hafa byggt upp landið með stuðningi ríkisvalds og má segja að það sé býsna glæsilegt viðast hvar að litast um á Íslandi og gleðilegt að geta þó sýnt útlendingum að hér býr býsna flott þjóð í landinu við tæknivæddan landbúnað sem sækir hratt framm í tækn, ferðaþjónustu og kornrækt norður við heimsskautsbaug.

Bændur smala allt landið og hreinsa það af sauðfé á u.þ.b. mánuði frá 20.sept- 20. okt á hausti hverju. Þetta væri ekki hægt nema með að komu löggjafarvalds til að setja reglur um skipan smalamennsku á afréttum og víðfemðum heimalöndum. Það er ekki hægt fyrir kotbóndan eða partbóndan eða stórbóndann að fara einir að ná í sitt fé í afrétt. Smalamennskur eru félagslegt starf þar sem allir vinna saman. Smalakerfið er merkilega þrautskipulagt kerfi sem hefur þróast frá landnámi Íslandsbyggðar og er alveg einstakt. Draumar margra frjálshyggjumanna um ofurstór fjárbú eru falshugmyndir. Stórbændur mundu aldrei getað hreinsað allt landið einir. Enda myndu þeir fljótt fara að rífast um hver ættti að smala þetta landsvæði eða hitt.

Framleiðsluferli bóndans má segja að ljúki þegar hann afhendir fé sitt á fjárflutningabílinn. Þá taka við það sem menn kalla milliliði. Flutningur, slátrun úrvinnsla sala og markaðssetnig. En bóndinn er í raun látinn einn bera ábyrgð á öllum framleiðsluferlinum til neytandans þó fjöldi manns vinni við þetta og fá sinn part greiddan skilvíslega þá situr bóndinn uppi með hallan af framleiðslunni ef varan selst ekki sem áætlað var.

Ríkisvaldið hefur verið að hnoðast við það að búa til reglur um framleiðsluheimildir frá 1986 ( Kvótinn ) og tekist misjafnlega. Aðal þröskuldurinn þar er auðvitað stjórnarskráinn en það er örðugt að glenna sig yfir hana þó margir vilji sem minnst vita af henni.

Þessvegna eru þessi mál erfið viðfangs að gera svo öllum líki og ríkisvaldið vill styðja við atvinnugreinina vegna þess hve hún er atvinnuskapandi jafnt í dreifbýli og þéttbýli. Bændur hafa verið sterkir félagslega og átt mikil ítök og málsvara á löggjafarþinginu og menn hafa haft skilning á þessari félagsheild.

Nú standa mál þannig að birgðir hafa safnast upp og bændur standa uppi með að fá ef til vill ekki nema 65% af afurðastöðvaverði en hafa þó náð að fá fullt beingreiðsluverð sem er 50% af áætluðu framleiðslukosnaðarverði. þannig að skellurinn er minni en í gamladaga þegar bændur fengu 75 % útborgað og svo rest þegar ketreiningnum var lokað og varan seld. Voru það kallaðar ,,uppbætur."

Það sem ég vildi sagt hafa að þá er það ósanngjarnt að bændur, sem síðasti hlekkur í framleiðslukeðjunni sitji uppi með skellinn þegar allir hafa fengið sinn skerf og vinnufrmalag greitt.

Auðvitað er enginn hrifinn af því að þurfa að vera borga þetta og allra síst styrki til útflutnings. Nær væri að láta landsmenn hafa einhvern afslátt og selja grimmt. Og eins að láta skerðinguna koma á fleiri axlir. Landbúnaðrráðherra hefur talað um það að afurðastöðvar verði að kom inn í dæmið og má vera að þær geti það að einhverjuleiti. En þær hafa aldrei verið reknar sem gróðastöðvar einungis að allt stæði í járnum. Einu sinni fengu bændur skyr sent heim í mjólkurbrúsanum þegar offramleiðska var. Sjálfsagt eru möguleikar í stöðunni um skiptingu í þessu  máli og verður að fara nokkrar leiðir.

Ég hef lokið máli mínu. Amen eftir efninu.

Enn eitt kjaftshögg bænda

Sönglistin blómstrar í Listasafni Sigurjóns í Laugarnesinu.

Laugarnesið er mikil perla og það er fallegt sólarlagið þar ekki síður en í Urðarseli þegar sólin er að sökkva í hafið, þegar horft er út á sundin blá. Þó þung umferð sé vegna stofnbrautar í nágrenninu er kyrrð og rósemd yfir Laugarnesinu og það bíður upp á margt í framtíðinni sem opinn samkomustaður og fólkvangur, vegna einstakrar legu og náttúrufars. Atlandshafshafaldan sem brotnar í óspilltri Laugarnesfjörunni sem er friðlýst og kemur frá Tenerife er fögur og kát eftir allt hennar ferðalag, eftir að hafa ruggað Íslenskum sjómönnum sem Sigurður í Laugarnes söng svo eftirminnilega um hér um árið. Að vísu söng hann um sjómenn á Grænladsmiðum og síldarsjómenn fyrir norðan land. Það var sú tíð.

Nú, nú sönglistin heldur áfram að blómstra í Laugarnesi svo er Birgittu Spur fyrir að þakka og fleirum. Hún hefur setið Laugarnesið með prýði og borið hag staðarins fyrir brjósti og rekið Listasafn Sigurjóns með prýði. Þessi karl sem okkur krökkunum í Laugarnesið fannst svo flinkur að tálga stórar spýtur þegar við vorum bara með spítur úr fjörunni. Við töldum hann skrítinn.

Sumartónleikar í Laugarnesi er orðinn fastur liður í uppbyggingu staðarins og er röð vandaðra og merkra tónleika með hámenntuðum söngfuglum og glæsilegu tónlistarfólki.

Því fengum við að kynnast í gærkveldi þegar Kurr-kvartettinn kom þar fram og flutti okkur vandaða dagskrá þar sem hann leitast við að færa þjóðlög, dægurlög og tangóa í nýjan búning eins og segir í efniskránni sem tónleikagestir fengu. Efnisskráinn er að nokkru leiti spunnin og  er undur áhrifum jazztónlistar. Verkefnavalið er liflegt og fjölbreytt og hefur fengið góðar viðtökur á tónleikum, jafnt á höfuðborgarsvæðinu sem á landsbyggðinni.

Næst ætla þau að flytja þessa dagskrá upp á Gljúfrasteini, ha!

Söngkonan Valgerður Guðnadóttir er hæfilegarík söngkona með vítt raddsvið og fallega rödd sem naut sín í lögunum sem flutt voru og hafði magnaða sviðsframkomu sem heillaði. Helga Laufey Finnbogadóttir er flottur píanisti sem var með feikna góða jazztakkta og hafði allar aðstæður á valdi sínu. Guðjón Steinar Þorláksson var fimur á kontrabassan og Erik Qvick var ekki með ýkja mikinn hávaða á trommunum en maður viss að hann var þarna, eins og gjálfrið í öldunum og vindurinn í stráunum í Laugarnesi.

Kærar þakkir fyrir frábæra tónleika. Ég var mikið skárri eftir þessa ferð í Laugarnesið en þegar ég var þar síðast.

Laugarnesið er magnað með bestu fjörulendingu á Íslandi. Höfuðból Hallgerðar langbrókar sem Guðni Ágústsson bóndasonur frá Brúnastöðum hefur setið á skrafi  við á Laugarneshólnum vetrarlangt og hefur ritað um það bók.